Friedrich A. Hayek: Нийгэмд Мэдлэг Ашиглах Байдал. 1945

Түүний нэрийг Намхайнямын Жаргал (1975) гэдэг. Инженер, геологич, геофизикч.

Бид хоёр уулзалдаж байгаагүй байх. Мэйлээр харилцав. Тэрбээр над руу Фрийдрик Аугуст фон Хаекын 1945 онд бичсэн нэгэн өгүүллийг монгол хэл дээр орчуулснаа хэд хоногийн өмнө ирүүллээ.

Ийм ярвигтай өгүүллийг эдийн засагч биш мэргэжилтэй хүн орчуулж монголчуудад хүргэх гэж оролдож байгаа нь гайхамшигтай сэтгэгдэл төрүүллээ. Нобелийн шагналт Хаекийн энэхүү өгүүлэл нь 20 дугаар зуунд хамгийн их ишлэл авч дурдагдсан өгүүлэлд ордог юм. Тэрбээр чөлөөт зах зээлийг хамгаалж, социализмыг буруутгасан юм.

Тэртээ 1945 оноос хойш олон жил өнгөрсөн ч олон оронд чөлөөт зах зээлийг хамгаалах дуу хоолой үгүйлэгдсээр байгаа. Тийм орнуудын тоонд Монгол маань багтах бизээ. Сүүлийн үед улс төрчид “мэдлэгт тулгуурласан эдийн засаг” гэх болсон. Гоё хэллэг боловч философи утгаараа мэдлэгт тулгуурласан эдийн засаг чөлөөт зах зээлгүйгээр бий болохгүй гэдгийг Хаек бүтээлдээ хэлсэн байдаг.

Мэдлэг бол нийгэмд гэрэл юм. Гэвч тэрхүү гэрэл нь олон одуудаас бүрдэх бөгөөд нэгдэн нийлж байж харанхуйг таягдах том гэрэл болох учиртай гэнэ билээ. Тэр одууд нь нийгмийн гишүүд хүмүүн Та бүгд билээ. Од гэрлээ нэмж байхын тулд 4 зүйл бүрдсэн байх учиртай гэж. Нэгдүгээрт, хувь хүн үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрх чөлөөтэй байх, Хоёрдугаарт мэдээлэл авах, мэдлэгт хүрэх эрхтэй байх, гуравдугаарт бүх хүмүүст чанартай боловсрол хүртээмжтэй байх, дөрөвдүгээрт хэл соёлын зөрүүг хүндэтгэн авч үздэг байх явдал гэнэ.

Мэдлэг анхнаасаа нийгмийн гишүүдэд тархмал учир төлөвлөгөөт төвлөрсөн эдийн засаг орших үндэс байхгүй, тийм нийгэм хөгжих бололцоогүй.

Дээрх өгүүлэл гарснаас хойш дэлхий ертөнцөд юм юм л боллоо. Зөвлөлтийн Эзэнт гүрэн, Социализм нурж хүйтэн дайн дуусахыг үзэв. Гэвч түүхэн энэ үйл явц нь хэдэн арван жилээр үргэлжилж шаналгаатай өрнөж байгаагийн гэрч бид болцгоож байна. Харанхуй цаг үе, балар нийгэм ирэх аюул байнауудаа гэж бодогдох үе гарах юм. Энэ цаг мөчид Гэрэл болсон Мэдлэг өөд бүгдээрээ тэмүүлцгээе гэж Хаекийн энэ бүтээлийг Жаргал эрхэм орчуулсан байхаа гэж бодож байна.

Гэрэл харанхуйг ярнаа

Амжилт хүсье

Фрийдрик Хаек “Нийгэмд мэдлэг ашиглах байдал” 1945